هورمونها از جمله مهمترین عوامل تنظیمکننده کارکرد اندامهای بدن هستند که توسط غدد درون ریز ترشح و به داخل خون راه مییابند و اندازهگیری سطح آنها در خون، در بررسی سلامت بدن بسیار موثر است و تغییر در میزان آنها میتواند نشانه شروع یک بیماری باشد. آزمایشهای هورمونی بانوان نیز با هدف بررسی سلامتی جنسی و قدرت باروری تجویز میگردد. ناباروری و بروز صفات مردانه در بانوان ریشه در عدم تعادل این هارمونها دارد که منجر به تاخیر در سیکل ماهیانه، عدم تخمکگذاری و توقف عادت ماهیانه، رویش موهای زائد، تغییرات خلق و خو، یائسگی زودرس، ناباروری، چاقی و افسردگی میشود. بهترین راه برای بررسی سطح این هورمونها انجام آزمایشهای هورمونی از جمله بررسی هورمون تحریک کننده فولیکولی FSH، هورمون LH، هورمون استروژن، هورمون پروژسترون، هورمون پرولاکتین، هورمون تستوسترون و هورمون آنتی مولرین است که در ادامه توضیح داده شده اند.
آزمایش هورمون FSH: این هورمون توسط غده هیپوفیز ترشح میشود و وظیفه آن تحریک رشد تخمک در تخمدانها و آماده و بالغ کردن تخمکها برای باروری است.. همچنین این هورمون باعث تنظیم سیکل ماهیانه میشود و تولید تخمک در تخمدانها را نیز تحریک میکند. به منظور بررسی این هورمون، یک آزمایش خون ساده برای فرد تجویز میشود. انجام این آزمایش در روز سوم سیکل ماهیانه انجام میشود. این آزمایش بهتر است ابتدای صبح و پس از ۱۲ ساعت ناشتایی انجام شود. اگر میزان FSH در آزمایش خون بالا باشد، میتواند نشاندهنده نارسایی زودرس تخمدان باشد.
آزمایش هورمون استروژن: هورمون استروژن به تحریک و رشد فولیکول تخمک و بهبود و حفظ غشای مخاطی موجود در رحم کمک میکند. افزایش میزان هورمون استروژن در خون ممکن است ناشی از مصرف بعضی از داروها نظیر داروهای تنظیم یائسگی باشد. کاهش سطح این هورمون روی عملکرد جنسی تاثیر منفی داشته و میتواند مانع از تخمک گذاری شده و باعث ناباروری گردد. سطح پایین این هورمون ممکن است نشانه ای از سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز باشد.
آزمایش هورمون پروژسترون: هورمون پروژسترون یک نوع هورمون استروئیدی است که توسط جسم زرد در نیمه دوم چرخه قاعدگی و پس از تخمکگذاری تولید میشود. لازم به ذکر است جسم زرد به مجموعه موقتی از سلولها گفته میشود که در هر چرخه قاعدگی در تخمدان تشکیل میشود و وظیفه آن این است که رحم را به محلی سالم برای رشد جنین تبدیل کند. وظیفه هورمون پروژسترون که توسط جسم زرد تولید میشود، کمک به آماده سازی رحم برای دریافت تخمک بارور است. هنگامی که تخمک در حین تخمک گذاری از تخمدان آزاد میشود، جسم زرد، پروژسترون را به همراه مقادیر کمی استرادیول آزاد میکند. اگر تخمک بارور نشود، جسم زرد شکسته میشود، سطح پروژسترون کاهش پیدا میکند و یک سیکل قاعدگی جدید آغاز می شود.
آزمایش هورمون LH: این هورمون از غده هیپوفیز ترشح میشود و به تنظیم سیکل قاعدگی و تخمک گذاری کمک میکند و میزان این هورمون قبل از تخمک گذاری بیشتر است.
آزمایش هورمون تستوسترون: هورمون تستوسترون نیز در تخمدانها تولید میشود. عدم تعادل هورمونها در بانوان باعث افزایش میزان هورمون تستوسترون میشود. تستوسترون پایین، همیشه باعث بروز علائم نمیشود و گاهی اوقات با انجام آزمایش خون پایین بودن این هورمون در بدن تشخیص داده میشود. کاهش میل جنسی، کمبود انرژی، افزایش وزن و افسردگی از علایم مربوط به کاهش هورمون تستوسترون هستند. این هورمون ممکن است در دوران یائسگی کاهش پیدا کند و منجر به کاهش میل جنسی خانمها شود. سطح بالای این هورمون نیز ممکن است باعث ایجاد سیکل ماهیانه نامنظم، افزایش وزن، آکنه و ناباروری و همچنین ایجاد صفات مردانه مانند افزایش موهای زائد بدن، صدای عمیق و ریزش موی مردانه شود. یکی از علل شایع سطح بالای هورمون تستوسترون در بانوان، بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
آزمایش هورمون پرولاکتین: این هورمون نیز توسط هیپوفیز ترشح میشود. برای انجام این آزمایش، شب قبل از انجام آزماش از پوشیدن لباسهای تنگ، انجام فعالیت ورزشی و تماس جنسی خودداری کنید. این آزمایش در صورت بروز سیکل ماهیانه نامنظم یا قطع سیکل ماهیانه، ناباروری، ترشحات غیرطبیعی پستان و حساسیت سینهها تجویز میشود.
آزمایش هورمون آنتی مولرین: هورمون آنتی مولرین یا AMH در تخمدان و توسط فولیکلهای حاوی تخمک توليد میشود و مقدار آن باتوجه به سن افراد متغير است. اندازهگیری سطح این هورمون برای ارزیابی تعداد فولیکولهای باقیمانده و ذخیره تخمکها مهم است. منظور از ذخيره تخمدانی، تعداد سلولهای فوليكولی است كه در تخمدانها وجود دارد. حساسیت آزمایش AMH بسیار بالا است و از این تست برای غربالگری اولیه ذخیره تخمدانی استفاده میشود. خانمهایی كه ذخيره تخمدانی در تخمدانشان كاهش يافته، قدرت باروری پائينی دارند و بیشتر در معرض خطر سقط جنين قرار دارند. اگر ذخیره تخمدانی یک فرد بالا باشد، ممکن است شانس بهتری برای بارداری داشته باشد.
آزمایش هورمونهای تیروئید: عملکرد تیروئید توسط برخی هورمونهای تولید شده توسط غده هیپوفیز یا غده تیروئید اندازهگیری و مشخص میشود. بیماریهای تیروئید اغلب باعث ایجاد تداخل در سیکل ماهیانه بانوان میشوند. افزایش هورمونهای تیروئید یا پرکاری تیروئید میتواند باعث کاهش وزن، گواتر، بیشفعالی و نامنظم شدن سیکل ماهیانه شود. بیماری تیروئید درماننشده در دوران بارداری میتواند باعث سقط جنین و زایمان زودرس نیز میشود و روی رشد کودک نیز تاثیر بگذارد. بنابراین، انجام آزمایش هورمونی در دوران قبل و بعد از بارداری اهمیت دارد.