بیماری کلسترول بالا خصوصا در مراحل ابتدایی به ندرت علائم قابل توجهی از خود نشان می‌دهد. بنابراین برای شناسایی این بیماری، انجام آزمایش‌های معمول کلسترول بسیار مهم است. خوردن بیش از حد غذاهای حاوی چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس مانند فست فودها ممکن است خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهد. چاقی، کم تحرکی و سیگار کشیدن نیز در افزایش کلسترول نقش بسزایی دارند. علاوه بر عوامل ذکر شده، عوامل ژنتیکی نیز می‌تواند بر شانس ابتلا فرد به کلسترول بالا تاثیر بگذارد. در نتیجه اگر والدین شما کلسترول بالایی دارند، ممکن است شما نیز در معرض خطر ابتلا به آن باشید.
کلسترول چیست؟
کلسترول نوعی لیپید است که حالت چربی‌مانند دارد و کبد به طور طبیعی آن را تولید می‌کند. وجود کلسترول برای تشکیل غشای سلولی، برخی هورمون‌ها و ویتامین D حیاتی است. برای کمک به انتقال کلسترول در خون، کبد لیپوپروتئین تولید می‌کند. لیپوپروتئین‌ها ذرات ساخته شده از چربی و پروتئین هستند. آن‌ها کلسترول و تری گلیسیرید، که نوع دیگری از چربی است، را از طریق جریان خون حمل می‌کنند. دو شکل اصلی لیپوپروتئین عبارتند از لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL).
کلسترول LDL هر کلسترولی است که توسط لیپوپروتئین‌های با چگالی کم حمل می‌شود. اگر خون شما حاوی مقدار زیادی کلسترول LDL باشد، ممکن است تشخیص داده شود که شما کلسترول بالا دارید. اگر کلسترول بالا درمان نشود ممکن است منجر به مشکلاتی مانند حمله قلبی و سکته شود. کلسترول بالا به ندرت در مراحل اولیه علائم قابل توجه ایجاد می‌کند. به همین دلیل مهم است که سطح کلسترول خود را به طور منظم بررسی کنید. دیابت و کم‌کاری تیروئید نیز ممکن است خطر ابتلا به کلسترول بالا و عوارض مرتبط با آن را افزایش دهند.
کلسترول LDL یا کلسترول بد
کلسترول LDL اغلب کلسترول بد نامیده می‌شود. اگر سطح کلسترول LDL شما بیش از حد بالا باشد، می‌تواند روی دیواره رگ‌های شما رسوب کند. این تجمع به عنوان رسوب کلسترول نیز شناخته می‌شود. این رسوب می‌تواند شریان‌های شما را باریک کند، جریان خون شما را محدود کند و خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. اگر لخته خون شریان قلب یا مغز شما را مسدود کند، می‌تواند باعث حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
کلسترول HDL یا کلسترول خوب
کلسترول HDL که کلسترول خوب نیز نامیده می‌شود، به بازگشت کلسترول LDL به کبد کمک می‌کند تا آن را از بدن خارج کند. این امر به جلوگیری از تجمع رسوب کلسترول در شریان‌های شما کمک می‌کند. سطح کلسترول HDL سالم می‌تواند به کاهش خطر لخته شدن خون و جلوگیری از بیماری‌های قلبی و سکته مغزی کمک کند.
تری گلیسیرید
تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی است که با کلسترول متفاوت است. در حالی که بدن شما از کلسترول برای ساخت سلول‌ها و هورمون‌های خاص استفاده می‌کند، از تری گلیسیرید به عنوان منبع انرژی بهره می‌برد. وقتی کالری بیشتری از آنچه بدنتان می‌تواند مصرف کند دریافت می‌کنید، بدن آن کالری‌ها را به تری‌گلیسیرید تبدیل می‌کند و در سلول‌های چربی شما ذخیره می‌کند. بدن شما همچنین از لیپوپروتئین‌ها برای گردش تری‌گلیسیرید در جریان خون استفاده می‌کند. اگر به طور منظم کالری بیشتری از آنچه بدنتان می‌تواند مصرف کند دریافت کنید، ممکن است سطح تری‌گلیسیرید شما خیلی بالا برود. این امر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته را افزایش دهد.
بررسی سطح کلسترول
پزشک با تجویز یک آزمایش خون ساده می‌تواند سطح تری‌گلیسیرید و همچنین سطح کلسترول شما را بررسی کند. به این منظور با استفاده از پانل لیپیدی سطح کلسترول کلی، همچنین کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری گلیسیرید اندازه‌گیری می‌شود.
اگر سطح کلسترول کل یا کلسترول LDL شما بیش از حد بالا باشد، ممکن است پزشک شما را مبتلا به کلسترول بالا تشخیص دهد. زمانی که سطح LDL شما بسیار بالا و سطح HDL شما بسیار پایین باشد، کلسترول بالا می‌تواند خطرناک باشد. البته تشخیص کلسترول بالا حتما به این معنی نیست که باید دارو مصرف کنید. اگر پزشک برای شما دارو تجویز کند، عوامل مختلفی ممکن است بر نوع دارویی که توصیه می‌کند تأثیر بگذارد. با در نظر گرفتن این موضوع، اکثر پزشکان از اندازه‌گیری‌های عمومی کلسترول برای تصمیم‌گیری در مورد برنامه‌های درمانی استفاده می‌کنند. آن‌ها ممکن است این اندازه‌گیری‌ها را با عنوان کلسترول مطلوب، مرزی یا کلسترول بالا دسته‌بندی کنند. کلسترول کل و کلسترول LDL اکثر بزرگسالان را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
کلسترول کل | وضعیت |
کمتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | مطلوب |
239-200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | مرزی |
240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و بالاتر | بالا |
سطح کلسترول LDL | وضعیت |
کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | مطلوب |
129-100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | تقریبا مطلوب |
159-130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | مرزی |
186-160 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | بالا |
190 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و بالاتر | بسیار بالا |
در ادامه به چند نمونه از عواملی که می‌توانند منجر به افزایش کلسترول بدن شوند، اشاره شده است:
- اضافه وزن و چاقی
- مصرف زیاد چربی‌های اشباع و ترانس مانند چربی‌های موجود در فست فودها
- فعالیت بدنی محدود
- کشیدن سیگار و قلیان
- داشتن سابقه خانوادگی کلسترول بالا
- داشتن دیابت، بیماری کلیوی یا کم کاری تیروئید
کاهش کلسترول از طریق رژیم غذایی
برای کمک به دستیابی و حفظ سطح کلسترول سالم، پزشک ممکن است پیشنهاداتی برای تغییر در رژیم غذایی شما داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است به شما توصیه کند:
- مصرف غذاهای حاوی کلسترول، چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس را محدود کنید.
- بجای مصرف گوشت قرمز از مرغ، ماهی و حبوبات استفاده نمایید.
- طیف گسترده ای از غذاهای پر فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل را بخورید.
- به جای غذاهای سرخ شده، غذاهای پخته، آب‌پز و بخارپز را مصرف کنید.
- در صورت امکان از مصرف فست فود و غذاهای شیرین و از پیش بسته‌بندی‌شده خودداری کنید.
غذاهایی که دارای کلسترول، چربی‌های اشباع شده یا چربی‌های ترانس هستند عبارتند از:
- گوشت قرمز، امعا و احشا، زرده تخم مرغ و محصولات لبنی پرچرب
- غذاهای فرآوری‌شده با کره کاکائو یا روغن پالم
- غذاهای سرخ‌شده مانند چیپس سیب زمینی، حلقه‌های پیاز و مرغ سرخ شده
- برخی از محصولات پخته‌شده مانند برخی از کلوچه‌ها
خوردن ماهی و سایر غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا 3 نیز می‌تواند به کاهش سطح LDL شما کمک کند. گردو، بادام، دانه کتان آسیاب‌شده و آووکادو نیز حاوی امگا 3 هستند. هرچند شما نمی‌توانید عوامل خطر ژنتیکی کلسترول بالا را کنترل کنید اما می‌توانید سبک زندگی سالمی داشته و سطح کلسترول خود را مدیریت کنید.
