منظور از وضعیت ناشتایی زمانی است که فرد قبل از انجام برخی آزمایش‌ها باید از خوردن غذا اجتناب نماید. بدیهی است که شرایط ناشتایی جهت انجام تمامی آزمایش‌ها ضروری نیست اما خوردن غذا و حضور چربی و ذرات غذایی در سطح خون می تواند در نتایج برخی آزمایش‌ها تاثیرگذار باشد. در صورتیکه جهت انجام آزمایش از سوی آزمایشگاه یا پزشک ملزم به داشتن وضعیت ناشتا شدید، لطفا موارد زیر را رعایت نمایید:

• حداقل ۸ ساعت قبل از مراجعه به آزمایشگاه و انجام آزمایش هیچگونه غذا یا آشامیدنی (بجز نوشیدن آب در حد متعارف) نخورید و نیاشامید. نوشیدن هرگونه چای، قهوه، آب میوه، شربت‌ یا خوردن قرص و آدامس و استعمال دخانیات نیز ممنوع است. همچنین، در صورتیکه آزمایش اندازه‌گیری چربی‌های خون برای شما تجویز شده باشد، زمان ناشتایی شما باید حداقل ۱۲ ساعت باشد و رعایت یک رژیم متعادل از لحاظ چربی حداقل ۲ هفته قبل از انجام آزمایش، باعث خواهد شد نتایج آزمایش شما درست‌تر باشد. در نظر داشته باشید فعالیت شدید ورزشی ۲۴ ساعت قبل از انجام نمونه‌گیری بر روی نتیجه بعضی آزمایش‌ها مانند چربی خون تاثیر کاذب دارد.
• بهتر است مدت زمان رعایت ناشتایی شما در طول شب باشد زیرا در این زمان فعالیت‌های بدن به حداقل رسیده و نتایج آزمایش شما درست‌تر خواهد بود.
• زمان مربوط به آزمایش‌های مربوط به تیروئید، صبحگاه بوده و با حداقل ۴ ساعت ناشتایی انجام می‌شود.
• در طول مدت ناشتایی فقط می‌توانید آب بنوشید و در نظر داشته باشید که ناشتایی طولانی مدت و بیش از زمان گفته شده، باعث تغییرات نادرست در نتایج آزمایش شما خواهد شد.
• در طول این زمان باید داروهایی را که پزشک اجازه قطع مصرف آنها را صادر نکرده، همچنان مصرف کنید اما آزمایشگاه را از مصرف این داروها مطلع نمایید.
• در صورتیکه بیماری خاصی دارید، هنگام حضور در آزمایشگاه همکاران پذیرش را از آن مطلع سازید.

• شب قبل از انجام آزمایش نیاز به ۸ ساعت ناشتایی است و در مدت ناشتایی خوردن هرگونه غذا و نوشیدنی ممنوع است.
• پس از آنکه در آزمایشگاه نمونه خون ناشتا از شما گرفته شد، یک وعده صبحانه متداول را میل نمایید.
• با شروع خوردن صبحانه زمان را در نظر بگیرید؛ زیرا دقیقا ۲ ساعت پس از آن باید از شما نمونه‌گیری مجدد شود. به عنوان مثال اگر خوردن صبحانه را ساعت ۸ آغاز نموده‌اید، ساعت ۱۰ از شما نمونه خون گرفته می‌شود.
• حتما قبل از اتمام ۲ ساعت در آزمایشگاه حضور داشته باشید تا راس ساعت تنظیم شده از شما نمونه خون گرفته شود.
• در طول مدت ۲ ساعت از خوردن غذا و نوشیدن مایعات (غیر از آب به میزان معمول) اجتناب نمایید.
• آزمایش قندخون ناشتا و قند ۲ ساعت بعد از غذا را در یک روز انجام دهید.
• این آزمایش را حتما باید قبل از ساعت ۱۰ صبح شروع کنید و از انجام آن در ساعات بعد خودداری نمایید.
• در مورد مصرف هرگونه دارو و یا تزریق انسولین صبح روز آزمایش و طی ۲ ساعت انجام آزمایش با پزشک خود صحبت نمایید. مصرف استامینوفن قبل از آزمایش ممکن است باعث افزایش کاذب قندخون شود، بنابراین در صورت مصرف، موضوع را به پزشک معالج اطلاع دهید.

• قبل از انجام این آزمایش برای مدت حداقل ۳ روز یک رژیم غذایی معمول و بدون محدودیت همراه با فعالیت بدنی رعایت شود.
• شب قبل از آزمایش بین 10 تا 12 ساعت ناشتایی نیاز است. 
• ابتدا یک نمونه خون ناشتا از شما گرفته می شود و سپس ۷۵ گرم گلوکز برای بالغین و ۱/۷۵ گرم گلوکز به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در کودکان، به فرد داده می شود تا میل نمایید.
• بلافاصله بعد از گرفتن نمونه ناشتا حداکثر تا ۵ دقیقه بعد از آن گلوکز موردنظر را در آب حل کرده و میل نمایید.
• توجه داشته باشید که نباید هیچ ماده ای برای بهتر شدن طعم محلول قند به آن اضافه کنید، فقط می‌توان مقداری آبلیمو به آن اضافه کرد تا طعم آن مطبوع تر باشد.
• تا زمان نمونه‌گیری از خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، ورزش و پیاده روی خودداری کنید.
• استفراغ یا اسهال ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
• دقیقا ۲ ساعت پس از شروع مصرف محلول گلوکز، نمونه خون دوم از شما گرفته می‌شود.
• دستورالعمل رعایت ناشتایی مانند آزمایش قند خون ۲ ساعت پس از غذا می‌باشد.

این آزمایش به منظور غربالگری بانوان مبتلا به دیابت شیرین در دوران بارداری (هفته ۲۸-۲۴ بارداری) انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش دادن نمونه ادرار و بررسی آن از نظر وجود قند با هر بار خون‌گیری توصیه می‌شود. رعایت نکات زیر جهت انجام این آزمایش ضروری است:

• برای آماده‌سازی و نمونه‌گیری حداقل ۹۰ دقیقه زمان لازم است.
• ناشتا بودن برای این آزمایش ضروری نیست ولی از آخرین وعده غذایی باید حداقل ۲ ساعت گذشته باشد.
• در مدت ۵ دقیقه باید پودر گلوکز یا شربت قندی را میل نمایید.
• زمانی که شربت را به طور کامل میل نمودید به پرسنل نمونه‌گیری اطلاع دهید تا روی برگه شما زمان ثبت گردد و ۱ ساعت پس از مصرف محلول قندی، نمونه‌گیری انجام شود.
• بعد از میل نمودن شربت تا زمان نمونه‌گیری از خوردن و آشامیدن، ورزش کردن و استعمال دخانیات خودداری نمایید.

برای تشخیص برخی بیماری‌ها بخصوص بیماری‌های کلیوی از نمونه ادرار 24 ساعته استفاده می‌شود. جهت انجام این آزمایش، رعایت نکات زیر ضروری است:

• از سوی آزمایشگاه ظرف مخصوصی به شما داده می‌شود که ممکن است حاوی مواد نگهدارنده جامد یا مایع باشد که نباید آن را دور بریزید یا بو کنید و از تماس این مواد با پوست نیز دوری کنید.
• از ظروف دیگری غیر از ظرف داده شده توسط آزمایشگاه جهت جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته استفاده نکنید.
• از یک ظرف یکبار مصرف تمیز و خشک جهت انتقال ادرار به ظرف اصلی استفاده نمایید.
• در طول مدت جمع آوری ادرار ظرف موردنظر را درجای خنک نگه‌داری کرده و بلافاصله پس از اتمام جمع آوری، به آزمایشگاه تحویل دهید.
• طی مدت جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته بهتر است در منزل باشید و فعالیتهای فیزیکی شدید نداشته باشید.
• خوردن و آشامیدن طی مدت جمع آوری ادرار و چند روز قبل از آن باید به صورت متعارف باشد.
• جهت جمع آوری ادرار، ابتدا در یک زمان معین (به عنوان مثال ساعت ۸ صبح) ادرار نموده و آن را دور بریزید و ساعت اولین ادرار را یادداشت کنید. بعد از آن، تمامی ادرارهای بعدی خود را به ظرف مورد نظر منتقل کرده و تا ۲۴ ساعت تمامی ادرارهای دفعی خود را به ظرف منتقل کنید. آخرین ادرار باید دقیقا راس همان ساعت شروع باشد ( مثلا ساعت ۸ صبح روز بعد)
• چنانچه آزمایش شما شامل بررسی وانیلیل ماندلیک اسید، متانفرین و نورمتانفرین باشد چند روز قبل از آزمایش از خوردن شکلات، چای، قهوه، کاکائو، وانیل، گردو، آلو، موز، آناناس، غذای وانیل‌دار، نوشابه و مشروبات الکلی خودداری نمایید.
• در صورت مصرف دارو نیز قبل از انجام آزمایش با پزشک خود صحبت کنید.

آزمایش مدفوع عموما برای تشخیص انواع انگل‌های بیماری‌زا در روده تجویز می‌گردد. به این منظور ضروری است به مدت ۷ تا ۱۰ روز پیش از انجام این آزمایش از مصرف روغن کرچک یا روغن‌های معدنی، بیسموت منیزیم، ترکیبات ضد اسهال، تنقیه باریوم و مصرف آنتی بیوتیک خودداری نمایند. همچنین رعایت نکات زیر نیز ضروری است:

• بهتر است این آزمایش در سه نوبت و هر روزه یا یک روز در میان انجام شود تا احتمال تشخیص انگل‌های روده بیشتر شود.
• اندازه نمونه مدفوع موردنیاز به اندازه یک فندق یا کمی بیشتر می‌باشد.
• نمونه مدفوع باید مستقیما در ظرفی که از طرف آزمایشگاه در اختیار بیمار قرار می‌گیرد، جمع آوری شود. اگر بیمار بستری است، نمونه را در یک ظرف خشک جمع آوری نموده و سپس با استفاده از چوب مخصوص (آبسلانک) نمونه را به ظرف برچسب دار انتقال دهید.
• نمونه مدفوع نباید به آب یا ادرار آلوده شود، چون ادرار می‌تواند برخی از انگل‌های فعال را از بین ببرد.
• بیماران باید ظرف نمونه جمع آوری شده را خصوصا در موارد اسهالی بودن نمونه در اسرع وقت به آزمایشگاه انتقال دهند. اگر انتقال نمونه حداکثر تا ۳۰ دقیقه پس از جمع آوری نمونه امکان پذیر نباشد، نیاز است نمونه در جای کاملا خنک نگهداری شود.

این آزمایش جهت بررسی خونریزی‌های اندکی است که در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد و به علت مختصر بودن با چشم دیده نمی‌شود و از روش‌های آزمایشگاهی جهت تشخیص خون در مدفوع استفاده می‌شود. برای انجام این آزمایش رعایت نکات زیر ضروری است:

• ۴۸ تا ۷۲ ساعت پیش از آزمایش و در طی مدت جمع آوری نمونه مدفوع از خوردن جگر، گوشت قرمز، گوشت سفید و میوه‌هایی مانند خربزه، هندوانه، گرمک، طالبی، شلغم، گل کلم، تربچه، ترب، کلم بروکلی، هویج، میوه‌های ترش، قارچ و همچنین داروهایی مانند قرص‌های آهن و فرفولیک، کپسول هماتینیک و فیفول، ایندومتاسین، کلشی سین، آسپرین، کورتون، ویتامین C و ایبوپروفن خودداری نمایید.
• در صورتیکه سابقه خونریزی از لثه دارید، ۴۸ ساعت قبل از انجام آزمایش از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان خودداری نمایید.
• نمونه باید در اسرع وقت به آزمایشگاه تحویل داده شود.
• نمونه مدفوع نباید با ادرار آلوده شود.
• از فعالیت سنگین بدنی و ورزش‌های شدید خودداری شود.

هورمون پرولاکتین طی دوره حاملگی و شیردهی ۱۰ تا ۲۰ برابر افزایش می‌یابد. انجام این آزمایش در اختلالات هورمونی از جمله بی‌نظمی عادت ماهیانه در خانم‌ها و بررسی تومورهای ترشح‌کننده پرولاکتین کاربرد دارد. رعایت نکات زیر پیش از انجام آزمایش ضروری است:

• این آزمایش نیاز به ۲-۳ ساعت حالت هشیاری دارد، یعنی حداقل ۲ ساعت و حداکثر ۳ ساعت از بیداری فرد گذشته باشد.
• شب قبل از نمونه‌گیری لباس گشاد و راحت پوشیده شود و از پوشیدن لباس‌های تنگ خصوصا در ناحیه پستان اجتناب شود.
• معاینه و تحریک پستان‌ها طی ۲۴ ساعت قبل از نمونه‌گیری باعث اشتباه در نتیجه آزمایش خواهد شد.
• از نزدیکی و تماس جنسی در شب قبل از نمونه‌گیری خودداری نمایید.
• ورزش، ترس و استرس سبب افزایش کاذب پرولاکتین می‌شود؛ به همین دلیل نیاز است ۳۰ دقیقه قبل از نمونه‌گیری به حالت نشسته استراحت کنید و در طول این مدت و زمان نمونه‌گیری استرس نداشته باشید.
• داروهایی مثل قرص‌های ضد بارداری، متیل دوپا و داروهای ضد فشار سبب افزایش پرولاکتین می‌شوند. داروهایی مثل دوپامنیرژیک مانع ترشح پرولاکتین می‌شود. پس از هماهنگی با پزشک مصرف این داروها را قطع کنید.

آزمایش مایع منی به منظور تشخیص علت نازایی در مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. به علت حساسیت اسپرم‌های موجود در این مایع، رعایت نکات زیر ضروری است:

• قبل از انجام این آزمایش باید بین سه تا پنج روز تماس جنسی یا انزال نداشته باشید و نمونه‌ای که زودتر از ۲ روز و یا پس از ۷ روز از آخرین نزدیکی جمع آوری شود، برای انجام آزمایش مناسب نیست.
• نمونه بهتر است در آزمایشگاه گرفته شود، در غیر اینصورت باید ظرف کمتر از نیم ساعت تحویل آزمایشگاه گردد.
• نمونه باید در ظرفی که از طرف آزمایشگاه به شما داده می‌شود، قرار گیرد.
• قبل از اینکه نمونه را داخل ظرف بریزید، ظرف را در دست بگیرید تا دمای آن، نزدیک به دمای بدن برسد.
• هنگام انتقال ظرف نمونه به آزمایشگاه آن را در جیب خود بگذارید تا دمای آن نزدیک به دمای بدن بماند.
• تمامی نمونه خارج شده حین انزال را داخل ظرف جمع آوری کنید.
• استفاده از جکوزی و سونای گرم سه روز پیش از آزمایش و یا وجود تب در طی این مدت، نتیجه آزمایش را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نیاز است از آنها اجتناب شود.
• نمونه باید از طریق تحریک مصنوعی تهیه شود و نباید از کاندوم جهت جمع آوری نمونه استفاده شود. مایع منی نباید با آب، ادرار یا مواد شوینده همچون صابون مخلوط شود.
• در صورتی که اخیرا سونوگرافی پروستات انجام داده‌اید، بهتر است آزمایش را ۴۸ ساعت به تعویق بیاندازید مگر آنکه پزشک معالج درخواست انجام این آزمایش را داشته باشد.

این آزمایش جهت تشخیص آلودگی ناشی از کرمک یا کرم سنجاقی انجام می‌گیرد. به دلیل آنکه این کرم در طول شب از مقعد خارج شده و در نواحی اطراف مقعد و چین‌های دور مقعد تخم‌گذاری می‌کند، بهترین زمان نمونه گیری، در هنگام صبح قبل از رفتن به دستشویی است تا احتمال تشخیص تخم‌های این کرم توسط آزمایشگاه بیشتر باشد. رعایت نکات زیر جهت انجام آزمایش ضروری است:

• یک لام شیشه ای از طرف آزمایشگاه به شما داده می‌شود.
• دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
• بیمار را روی شکم بخوابانید یا وی را در حالت چهار دست و پا قرار دهید تا قسمت پشت و مقعد بیمار در دسترس نمونه‌گیر قرار گیرد.
• یک قطعه نوار چسب اسکاچ (چسب شیشه‌ای) به طول ۱۰ سانتیمتر را جدا نموده و از دو طرف در دست بگیرید.
• چسب را چندبار روی مقعد و چین های دور مقعد بچسبانید و جدا کنید.
• پس از نمونه‌گیری، چسب را بصورت صاف روی لام شیشه‌ای بچسبانید و لام را درون یک دستمال کاغذی قرار داده و به آزمایشگاه تحویل دهید.

این آزمایش جهت تشخیص توده‌های خوش خیم و بدخیم پروستات و یا بزرگی پروستات انجام می‌شود. رعایت نکات زیر جهت انجام این آزمایش ضروری است:

• یک هفته قبل از انجام آزمایش نباید معاینه پروستات، نمونه‌برداری یا سونوگرافی از پروستات داشته باشید.
• حداقل ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از مقاربت یا دفع منی پرهیز کنید.
• برخی داروها مانند تستوسترون می‌توانند سبب افزایش کاذب PSA شود.
• دوچرخه سواری و هرگونه تحریک پروستات می‌تواند سبب افزایش کاذب مقدار PSA باشد.

این آزمایش جهت تشخیص عفونت‌های دستگاه ادراری انجام می‌گردد. رعایت نکات زیر جهت انجام این آزمایش ضروری است:

• بهتر است نمونه‌ ادرار اول صبح که حداقل ۸ ساعت در مثانه مانده و تغلیظ شده است، مورد آزمایش قرار گیرد.
• حداقل از سه روز قبل از انجام آزمایش نباید داروهای آنتی‌بیوتیک مصرف شود.
• برای نمونه‌ کشت ادرار باید از ظرف کشت ادرار دهان گشاد، درب‌دار و یک بار مصرف استریل استفاده شود.
• حداقل حجم نمونه جهت آنالیز ادرار 10 سی سی می‌باشد.
• از نوشیدن بیش از حد مایعات اجتناب نمایید. مقدار آب مصرفی در طول یک روز زمستان ۴ تا ۵ لیوان و در تابستان ۵ تا ۶ لیوان می‌باشد.
• ظرف ادرار نباید با پوست اطراف ناحیه تناسلی تماس پیدا کند.
• اگر طی دو هفته قبل دارو مصرف کرده‌اید، حتما در مورد داروهای مصرفی خود قبل از نمونه‌گیری با آزمایشگاه مشورت کنید.
• اگر پزشک جهت عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز کرده است، آزمایش کشت ادرار حتما باید قبل از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها انجام شود.
• در صورتی که نمونه ادرار در منزل تهیه می‌گردد، پس از جمع آوری ادرار آن را در طبقه پایین درب یخچال قرار دهید.
• نمونه ادرار را تا ۱۲ ساعت پس از جمع آوری می توان در یخچال نگه داری کرد.

روش صحیح نمونه‌گیری ادرار بانوان:

با یک دست تمیز، چین‌های پوستی دستگاه تناسلی را از هم باز کرده و با یک دستمال مرطوب حاوی صابون، اطراف محل خروج ادرار و مقعد را از جلو به عقب تمیز کنید. سپس دستمال جدیدی برداشته و با آب خیس کنید و مجددا تمیز کردن را تکرار کنید. درب ظرف ادرار را باز کرده و دقت کنید دست‌های شما نباید با سطح داخلی ظرف یا سطح داخلی درب آن تماس پیدا کند. همچین در هنگام قاعدگی، نمونه‌گیری ادرار را به ۲ روز بعد از آخرین روز قاعدگی موکول کنید. مقدار کمی از قسمت اول ادرار را به داخل توالت تخلیه کنید و حدود ۲۰ سی سی (نصف ظرف نمونه) از وسط ادرار را در ظرف شماره 1 برای کشت ادرار جمع‌آوری کنید و قسمت سوم ادرار را (حدود ۱۵ سی سی) در ظرف شماره ۲ برای کشت ادرار جمع‌آوری کنید. درب ظرف‌های ادرار را ببندید و درجای مخصوص نمونه بگذارید.

روش صحیح نمونه‌گیری ادرار آقایان:

سر آلت را با یک دستمال یکبار مصرف مرطوب آغشته به صابون تمیز کنید. سپس دستمال جدیدی برداشته و با آب خیس کنید و عمل تمیز کردن را تکرار کنید. مقدار کمی از قسمت اول ادرار را به داخل توالت تخلیه کنید و حدود ۲۰ سی سی (نصف ظرف نمونه) از وسط ادرار را در ظرف شماره 1 برای کشت ادرار جمع‌آوری کنید و قسمت سوم ادرار را (حدود ۱۵ سی سی) در ظرف شماره ۲ برای کشت ادرار جمع‌آوری کنید. درب ظرف‌های ادرار را ببندید و درجای مخصوص نمونه بگذارید.

روش صحیح نمونه‌گیری ادرار نوزادان با استفاده از کیسه ادرار:

•  ابتدا ناحیه تناسلی را با صابون حمام بچه بشویید. قسمت مقعد را شسته و خشک نمایید و صبر کنید تا با جریان هوا خشک شود.
• کودک را به پشت بخوابانید، لایه محافظ پشت کیسه را از نیمه تحتانی آن جدا نمایید. قسمت تحتانی کیسه را بر روی ناحیه مابین مقعد و واژن قرار داده و با فشار انگشت به سمت خارج بر روی پوست بچسبانید.
• قسمت چسبیده کیسه را به طور محکم به پوست فشار دهید تا از چروکیدگی کیسه و پوست ممانعت گردد. همزمان اطراف ناحیه تناسلی را بکشید تا چین های پوست از هم باز شوند، سپس کاغذ پشت کیسه را ازقسمت فوقانی آن جدا کرده و عمل فشار بر روی کیسه و پوست را به طرف بالا انجام دهید تا کیسه کاملا در جای خود چسبیده و قرار گیرد. از چسبیدن کامل کیسه به اطراف واژن مطمئن شوید.
• پس از ادرار کردن کودک در داخل کیسه، بلافاصله کیسه را جدا کرده و در داخل ظرف قرار دهید.

• بهتر است نمونه‌گیری صبحگاهی و در وضعیت ناشتا انجام شود.
• لازم است قبل از گرفتن خلط، دهان چندمرتبه با آب شسته شود.
• برای نمونه‌گیری، نفس عمیقی از راه بینی کشیده و برای لحظه‌ای نفس خود را در سینه حبس کنید و با سرفه عمیق خلط خود را داخل ظرف آزمایشگاه تخلیه کنید.
• آب دهان شفاف و آبکی است ولی خلط چسبندگی دارد. به همین دلیل دقت کنید که نمونه تنها شامل آب دهان نباشد.
• در صورتی که قصد نمونه‌گیری در منزل را دارید، صبحگاه بعد از بیدار شدن، بدون اینکه غذایی بخورید، با سرفه‌ای عمیق خلط خود را خارج کنید و در ظرف مربوطه تخلیه نمائید و در اسرع وقت به آزمایشگاه تحویل دهید. حین حمل نمونه از گرما و نور مستقیم آفتاب دور نگهداشته شود.

• نمونه‌گیری صبحگاهی بعد از ۸ ساعت ناشتایی برای اندازه‌گیری میزان پایه هورمون رشد انجام می‌شود.
• داروی مشخص شده توسط پزشک براساس وزن بدن در آزمایشگاه به بیمار داده می‌شود.
• نمونه‌های بعدی هر نیم ساعت یکبار تا سه یا چهار نوبت از بیمار گرفته می‌شود.
• در طول مدت نمونه‌گیری بهتر است کودک تا مرحله‌ آخر آزمایش از خوردن هرگونه مواد غذایی اجتناب نماید.
• بعد از مصرف دارو احتمال افت فشار خون، سرگیجه و خواب آلودگی وجود دارد. به همین دلیل بهتر است فرد در ادامه روز استراحت کند.